Trong quan niệm của người phương Đông, Hổ là chúa tể rừng xanh, là loài vật có sức mạnh siêu phàm nhất trong 12 con giáp. Cũng theo quan niệm, Hổ có thể diệt trừ, trấn áp được ma tà, quỷ quái nên được thờ cúng tại nhiều điện, phủ, đền...

Ở Việt Nam, Hổ có những tên gọi khác nhau như Hùm, Khái, hay được gọi bằng sự kiêng dè như Ngài hay “Ông Ba Mươi”. Việc gọi Hổ là ông Ba mươi theo tục xưa khi có người săn được Hổ thì được Vua thưởng 30 quan tiền vì trừ được tai họa cho dân, nhưng đồng thời cũng phạt 30 hèo vì sợ vong hồn Hổ giận mà tác quái. Với tục xua trừ ma quỷ vào đêm 30 Tết, người dân ở vùng rừng, ven núi có thêm tục đốt pháo, khua chũm chọe, vung đồng để đuổi Hổ về rừng.

Với ý nghĩa biểu trưng cho sức mạnh, xua tà, quỷ quái, Hổ xuất hiện nhiều ở những công trình tâm linh như nhà thờ họ, lăng mộ đá, đình chùa… và được đặt ở nhiều vị trí khác nhau. Theo quan niệm phong thủy, nếu hổ được dựng trước cửa vào gian chính điện hay còn gọi là Tắc môn thì vừa che chắn những điều không hay, vừa tạo sự kín đáo cho công trình phía trong. Trải qua nhiều thế hệ, việc thờ cúng này trở thành một nét đẹp văn hóa, thể hiện truyền thống cũng như lối sống, chuẩn mực đạo đức của gia đình, dòng họ.

Là linh vật trong 12 con giáp, Hổ còn được nhân dân thần thánh hóa với tập tục thờ tự để trấn giữ cửa ải ngũ phương, chống lại tà ma. Đặc biệt ở những chốn rừng núi sâu thẳm thì hổ luôn được thờ phụng và được coi như “thần tướng gác đền”, được khách đi lễ thắp hương, khấn vái. Việc khôi phục các thiết chế văn hóa, thực hiện các nghi lễ thờ cúng cũng là một cách để người dân nơi đây thể hiện lòng thành, sự biết ơn của những người đi trước để có được cuộc sống bình yên ngày hôm nay.

Sự tích thờ thần Hổ rất đa dạng, ở mỗi vùng, mỗi dân tộc có sự tích thần hổ khác nhau, nhưng chung quy lại đều thể hiện quan niệm hổ là loài vật có thể trừ tà ma, biểu thị cho quyền uy. Do đó dù là loài vật hoang dã nhưng Hổ có vị trí, vai trò rất đặc biệt trong mọi mặt đời sống xã hội từ xưa đến nay.

Có thể thấy những câu chuyện mang màu sắc truyền thuyết và tâm linh về thần Hổ đã trở thành một nét đẹp văn hóa, là một phần không thể thiếu trong lịch sử của dân tộc.  Do đó duy trì tục thờ Hổ không chỉ là giữ nét tín ngưỡng có giá trị lịch sử văn hóa mà còn là sản phẩm tinh thần gắn liền với sự phát triển của các cộng đồng dân cư. Đây cũng là một nét đẹp văn hóa góp phần bổ sung vào kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam trên tiến trình hội nhập và phát triển.

Bách Hợp – Xuân Dũng/HTTV