Khi chiến sự sắp bước vào năm thứ 5, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 24/12 công bố kế hoạch hòa bình 20 điểm do các quan chức nước này và Mỹ soạn thảo. Bản kế hoạch bao quát nhiều vấn đề, từ lãnh thổ hậu xung đột cho đến các cam kết an ninh mà Kiev mong muốn nhận được và kế hoạch tái thiết đất nước Ukraine.

Trong đề xuất mới, ông Zelensky nói sẵn sàng rút quân khỏi khu vực mà Kiev còn kiểm soát ở tỉnh Donetsk và thành lập ở đây một khu kinh tế tự do phi quân sự như một phần trong thỏa thuận hòa bình tiềm năng với Nga. Đây được xem là bước nhượng bộ quan trọng để giải quyết tranh chấp lãnh thổ, vốn được xem là điểm nghẽn trong các cuộc đàm phán chấm dứt xung đột gần đây.

Nga cho biết đang phân tích đề xuất mới, nhưng chưa bình luận về các điều khoản cụ thể. Moskva cho đến nay hầu như không có ý định từ bỏ các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ cứng rắn, như Ukraine phải rút hoàn toàn khỏi vùng Donbass, gồm hai tỉnh Donetsk và Lugansk, và Ukraine không được gia nhập NATO. Nga cũng muốn cấm các nước phương Tây triển khai lính gìn giữ hòa bình ở Ukraine.

Bất chấp những nỗ lực thúc đẩy hòa bình gần đây, Ihor Romanenko, cựu phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, nhận định kịch bản tốt nhất có thể đạt được là "khoảng dừng" của cuộc chiến, thay vì chấm dứt hoàn toàn.

"Với một láng giềng như Nga, không thể hy vọng vào việc chiến tranh kết thúc hoàn toàn. Sẽ không có hòa bình cho đến khi chúng tôi giành lại các vùng đất theo đường biên giới được quy định từ năm 1991", ông nói.

Romanenko cho rằng nếu Moskva vi phạm thỏa thuận ngừng bắn tạm thời, Kiev sẽ phải "chặn người Nga ngay trên tiền tuyến" bằng cách tăng cường mạnh mẽ tiềm lực quân sự. Ông nói Ukraine cần tổng động viên và tiếp tục đẩy mạnh sản xuất vũ khí trong nước, ưu tiên nhu cầu thời chiến trong các quyết định kinh tế và áp thiết quân luật nghiêm ngặt hơn.

Năm nay, ngành công nghiệp - quốc phòng của Ukraine đã đáp ứng 40% nhu cầu của lực lượng vũ trang, tăng mạnh so với mức 15-20% năm 2022. Các đồng minh phương Tây cung cấp 60% còn lại và Romanenko cho rằng những hỗ trợ tiếp theo của họ cần "quyết đoán và nhanh chóng" hơn.

Volodymyr Fesenko, giám đốc viện nghiên cứu Penta có trụ sở tại Kiev, lạc quan về khả năng hai bên ký thỏa thuận hòa bình trong nửa cuối năm 2026, nếu Nga không thể phá tan phòng tuyến của Ukraine và nhận ra đối phương có thể chịu đựng cuộc chiến tiêu hao lâu dài hơn.

"Mọi thứ sẽ phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng chấp thuận tổn thất của Tổng thống Vladimir Putin", Fesenko nói.

Song Fesenko thêm rằng ngay cả khi ông Putin chấp thuận ngừng bắn, sẽ mất nhiều tháng để dàn xếp và "kết nối" những phiên bản thỏa thuận hòa bình mà các bên đưa ra.

Ukraine có thể phải nhượng bộ trước các yêu cầu về từ bỏ những khu vực mà nước này còn kiểm soát ở Donetsk để đổi lấy việc Nga rút quân khỏi ba vùng ở phía đông và phía bắc đất nước, nếu không chiến tranh sẽ kéo dài sang năm 2027, theo Fesenko.

Giới quan sát cho rằng cũng có những yếu tố toàn cầu lớn hơn ảnh hưởng đến khả năng chấm dứt xung đột.

Ihar Tyshkevich, nhà phân tích ở Kiev, nhận định vào năm 2026, viễn cảnh xấu nhất với Ukraine là "kịch bản Phần Lan", đề cập tới cuộc chiến Phần Lan - Liên Xô năm 1939. Sau hơn ba tháng giao tranh với nhiều tổn thất, hai bên ký thỏa thuận ngừng bắn, trong đó Phần Lan phải nhượng lại vùng lãnh thổ Karelia cho Liên Xô.

Trong trường hợp của Ukraine, kịch bản này đồng nghĩa với việc Kiev phải công nhận các vùng mà Moskva kiểm soát là một phần lãnh thổ của Nga.

Một kịch bản khả thi khác là "kịch bản Gruzia", đề cập đến cuộc chiến năm 2008 giữa Nga và Gruzia. Moskva khi đó đánh bại lực lượng Gruzia và công nhận độc lập với hai vùng ly khai Nam Ossetia và Abkhazia. Đối với Ukraine, điều này sẽ có nghĩa Kiev không còn quyền kiểm soát các khu vực mà Nga đang triển khai lực lượng, dù chúng không thuộc về Moskva.

Kịch bản thứ ba là cuộc chiến bị đóng băng tại chiến tuyến hiện tại và các bên tham gia đàm phán, theo Tyshkevich.

Tuy nhiên, Nikolay Mitrokhin, nhà nghiên cứu tại Đại học Bremen ở Đức, cho rằng chỉ có một kịch bản duy nhất để chấm dứt xung đột, đó là Ukraine bị đẩy khỏi 20% lãnh thổ vùng đông nam Donetsk hoặc sẽ phải tự nguyện rời đi, chấp nhận việc mất 90% vùng Zaporizhzhia lân cận và 15% vùng Dnipropetrovsk mà Nga đang kiểm soát.

Mitrokhin cho rằng vì áp lực của phương Tây thông qua các lệnh trừng phạt đối Nga còn "yếu", Điện Kremlin có đủ nguồn lực để tiếp tục cuộc chiến trong ít nhất 2 năm nữa.

Ngược lại, Ukraine có nguồn lực để phản kháng, nhưng chính phủ "tham nhũng và yếu kém" của họ không có khả năng huy động đủ nhân lực, theo Mitrokhin. Kết quả là lực lượng Ukraine phải dần rút quân khỏi các vị trí then chốt khi các bên trung gian đàm phán chưa thể thuyết phục Nga dừng cuộc chiến.

"Tuy nhiên, có khả năng Tổng thống Donald Trump và chính quyền của ông ấy sẽ gây áp lực để ông Zelensky từ bỏ Donetsk hoặc tổ chức cuộc bầu cử tổng thống thời chiến và thực sự thay đổi đội ngũ lãnh đạo Ukraine", nhà nghiên cứu Mitrokhin dự đoán.

Trong khi đó, nhiều người dân Ukraine ngày càng mệt mỏi với chiến tranh, các đợt pháo kích, tình trạng mất điện và suy thoái kinh tế.

"Donetsk là nguồn cơn gây ra mọi rắc rối của chúng tôi. Hãy để Nga lấy nó và phải trả hàng chục tỷ USD để khôi phục lại nơi đó. Tôi muốn thức dậy vì tiếng chim hót, chứ không phải vì nghe tiếng máy bay không người lái và tên lửa của Nga", Taras Tymoshchuk, cựu chuyên gia kinh tế 63 tuổi, nói.

Trong khi đó, đa số người Nga lạc quan rằng cuộc chiến ở Ukraine sẽ kết thúc vào năm 2026. Cuộc khảo sát được Trung tâm Nghiên cứu Ý kiến Công chúng Toàn Nga (VTsIOM) công bố ngày 24/12 chỉ ra 70% người được hỏi coi năm 2026 là "thành công" hơn với Nga so với năm nay, trong đó 55% cho rằng điều đó đồng nghĩa với việc chấm dứt chiến dịch ở Ukraine.

"Lý do chính cho sự lạc quan này là khả năng hoàn thành chiến dịch và đạt được các mục tiêu, phù hợp với lợi ích quốc gia do Tổng thống vạch ra", Mikhail Mamonov, phó giám đốc VTsIOM, nói trong buổi công bố kết quả.

Theo vnexpress.net

Link bài gốc